Skip to main content

Ondernemersschap

Entrepreneurship aan de UvA

vrijdag 25 juli 2008

Gepubliceerd in SPUI Magazine

Een universiteit die studenten en onderzoekers opleidt tot ondernemers. Tot voor kort leek dit ondenkbaar. Maar in de omslag naar een kenniseconomie groeit de behoefte aan innovatie en toegepast onderzoek. Met een reeks initiatieven wil de UvA de ondernemersgeest onder studenten en onderzoekers aanwakkeren.

Fabrikant van navigatie TomTom is hét bewijs dat wetenschap en ondernemen prima samengaan. In 1991 begonnen Peter-Frans Pauwels (1965, Informatica 1989) en Pieter Geelen (1964, Informatica) Palmtop, dat onder meer applicaties ontwikkelde voor routeplanners. In 2001 sloot Harold Goddijn (1960, Bedrijfskunde 1988) zich als partner bij Pauwels en Geelen aan, en kreeg het bedrijf de naam TomTom. Daarna groeide het uit tot Europa’s grootste navigatiefabrikant en wereldwijd een van de marktleiders. TomTom is het ultieme voorbeeld van een bedrijf dat innovatieve kennis toepast voor een groot publiek.

Voor de groei en innovatiekracht van de Nederlandse economie is het van belang dat er meer kennisintensieve bedrijven zoals TomTom worden opgericht. Meer bedrijvigheid rondom universiteiten schept werkgelegenheid en draagt bij aan de ontwikkeling van nieuwe toepassingen, zoals medicijnen en milieuvriendelijke aircosystemen. De opbrengsten van het vermarkten van innovaties zijn nodig om de kwaliteit van het wetenschappelijke onderzoek te versterken.

Vandaar dat ook rector magnificus professor Dymph van den Boom tijdens de viering van de  376ste Dies Natalis van de UvA in haar rede aangaf dat er meer geïnvesteerd moet worden in ondernemerschap. “Vriend en vijand zijn het erover eens dat in Nederland kwalitatief hoogwaardig onderzoek wordt verricht. Maar zeer goed wetenschappelijk onderzoek leidt niet per definitie tot innovatie. Bij innovatie gaat het namelijk om het invoeren van iets nieuws en niet alleen om het bedenken ervan.”

Ondernemerschap was lange tijd een ondergeschoven kindje in de academische wereld. Een universitaire opleiding werd tot voor kort niet geassocieerd met ondernemerschap “Ten onrechte,” zegt hoogleraar Ondernemerschap en organisatie Mirjam van Praag (1967, promotie Economie 1996), die tevens directeur is van het Amsterdamse Centrum voor Entrepreneurship (ACE). “Uit mijn onderzoek blijkt dat 62 % van de Nederlandse topondernemers een academische opleiding heeft en nog eens 28 % een hbo-opleiding. Verhoudingsgewijs hebben de meeste ondernemers zelfs aan de UvA gestudeerd.”

Jong ondernemersbloed
Om zowel het onderwijsdeel als het onderzoeksprogramma een meer ondernemende geest te laten ademen, heeft de UvA een reeks van initiatieven ontplooid. Zo is zij de eerste algemene universiteit in Nederland die een minor Entrepreneurship aanbiedt, opgericht door ACE. Tijdens deze opleiding, die een half jaar duurt, volgen studenten uit alle disciplines vakken en workshops over bijvoorbeeld marketing, financiering en bedrijfsethiek. Ook zetten zij onder begeleiding van een coach uit het bedrijfsleven zelf een bedrijf op.

Een brede groep studenten komt op het programma af. Initiatiefneemster Van Praag heeft goede hoop dat de instroom zal groeien tot 150 studenten per jaar. “Steeds meer studenten willen kennismaken met ondernemerschap,” vertelt Van Praag. “Zij willen uitzoeken of het ondernemerschap iets voor hen is. Tijdens de minor kunnen zij alle kanten van het ondernemersvak ervaren. De opgedane kennis kunnen zij tevens goed gebruiken in een vaste baan. Ook in ene bestaand bedrijf moet een afgestuurde zich immers ondernemend opstellen en bedrijfsplannen en projecten kunnen lanceren. Op die behoefte speelt het onderwijsprogramma in.”


Rondleiding in Second Life
Een van de studenten die de minor het afgelopen jaar volgden, is rechtenstudent Pieter Roos (1984). Als onderdeel van het porgramma richtte hij samen met twee andere studenten het studentbedrijf Virtuele Rondleidingen op, dat bedrijven wegwijs maakt in Second Life. Door een vakjury werd het uitgeroepen tot het beste studentbedrijf van de minor Entrepreneurship in 2007, op basis van de ondernemersgeest en het heilige geloof in het product.

Roos: “Bedrijven geven veel geld uit aan virtuele werelden zoals Second Life, maar denken niet na over de toegevoegde waarde van zo’n investering. Wij helpen ze om virtuele werelden op het internet zo effectief mogelijk in te zetten. Tijdens de minor heb ik geleerd om in een paar zinnen uit te leggen wat de meerwaarde is van ons bedrijf. Doorzettingsvermogen, teamwork, creativiteit en praktijkgerichtheid zijn enkele van de vaardigheden die ik bij andere onderwijsprogramma’s niet of veel minder heb aangeleerd.”

Ook zegt Roos veel te hebben gehad aan het daadwerkelijk opzetten van een eigen bedrijf. “Van gesprekken met de bank, het schrijven van een bedrijfsplan tot het werken met klanten: met al deze aspecten van het ondernemerschap was ik anders nooit in aanraking gekomen. Ik wilde altijd al iets ondernemen en dankzij de minor heb ik dat kunnen doen. Of ik ook echt ondernemer word? Ik wil eerst mijn studie afmaken en dan een baan vinden. Pas als ik voldoende werkervaring heb, waag ik misschien de sprong. Dan zullen we zien of het ondernemersbloed kruipt waar het niet gaan kan.”

Gesteund door de enthousiaste reacties wil ACE de komende jaren het onderwijsprogramma verder uitbreiden. Zo zullen een Master Entrepreneurship en een eerstejaarsmodule op dit terrein worden ontwikkeld. Van Praag streeft ernaar de samenhang tussen de verschillende programma’s te vergroten, zodat geïnteresseerde studenten een curriculum rond ondernemerschap kunnen opbouwen. “We bieden studenten daarmee verdieping en extra vaardigheden. Wat is er mooier dan dat zij na hun opleiding geïnspireerd en goed beslagen ten ijs komen en een eigen bedrijf kunnen opzetten?”

Hoogopgeleide ondernemers
Om de programma’s op een hoger plan te tillen, zijn de ervaringen van studenten van groot belang. Informaticastudent Siemon van den Berg (1982) pleit bijvoorbeeld voor meer flexibiliteit. Van den Berg richtte op zeventienjarige leeftijd het internetbedrijf NXS internet.nl op, dat inmiddels 25 medewerkers telt en kantoor houdt op Science Park Amsterdam. “De verplichte werkcolleges tijdens mijn studie heb ik als een struikelblok ervaren: als ik een afspraak had met de bank kon ik niet naar college komen. Ik denk dat een flexibel programma voor studenten met een bedrijf uitkomst zou kunnen bieden. ”

Om het ondernemerschapsonderwijs nog verder te versterken heeft de UvA samen met  andere partijen CASE opgericht, het Centrum van Amsterdamse Scholen voor Entrepreneurship, waarvan het penvoerderschap berust bij ACE. Met een overheidsubsidie van drie miljoen euro willen bedrijfsleven, gemeente en onderwijsinstellingen het ondernemingsklimaat in Amsterdam en omstreken versterken. Van Praag “Hoogopgeleide mensen kunnen meer uit hun opleiding halen als zij ondernemer worden. Zij zijn in staat om startkapitaal te regelen en hebben grotere vrijheid dan werknemers om hun academische kennis optimaal in te zetten.”

Iets terugdoen
Ook binnen de UvA staat het initiatief van ACE niet op zichzelf. Studenten Bedrijfskunde hebben al jaren de mogelijkheid kennis te maken met ondernemerschap via een masterprogramma van de Amsterdam Business School van de UvA, dat ook als keuzevak gevolgd kan worden. Tijdens deze master werken de studenten samen met onderzoekers van het aan ACE gelieerde Science Park Amsterdam Center for Entrepreneurship (SPACE), dat samen met de Vrije Universiteit wil uitgroeien tot hét Amsterdamse centrum voor ondernemerschap in de bètahoek.

“De UvA beschikt over veel innovatieve kennis,” zegt directeur Tsvi Vinig (1955) van SPACE, tevens coördinator van de master Ondernemerschap. “SPACE is opgericht met als doel zoveel mogelijk wetenschappelijke vindingen naar buiten te brengen.” Waar in 2008 vijftien teams op weg worden geholpen, moet dit aantal zich de komende jaren uitbreiden naar vijftig per jaar. Daarvoor zijn wel sponsors nodig. Vinig: “In Amerika doen succesvolle alumni uit het bedrijfsleven vaak iets terug voor hun universiteit. Ik hoop dat uva-alumni dit voorbeeld zullen volgen.”


Jacht op ideeën
De studenten van Vinig stimuleren onderzoekers om hun wetenschappelijk kennis om te zetten in bedrijfsideeën. Deze studenten hebben meer kennis in huis van marketing, financiën en organisatie en kunnen de onderzoekers helpen bij het opstellen van een bedrijfsplan. De jacht op succesvolle ideeën begint vaak met het insturen van een idee op één A4tje.  Uit de waslijst van ideeën selecteert SPACE de meest veelbelovende, waarbij gekeken wordt naar verkoopbaarheid en aanwezigheid van potentiële klanten. Door de hulp van de studenten houden de wetenschappers tijd over voor het werk waar ze goed in zijn. 

De teams van wetenschappers en studenten participeren vervolgens in de landelijke New Venture Competition en in de Venture Launching Competition van SPACE, een door  TomTom ondersteund initiatief. Brein achter het winnende team van de Innovation Award 2007 is Harro Stokman (1967, promotie Informatica 200). Hij ontwikkelde een nieuwe technologie om multimediacontent zoals videoclips te identificeren op internet. De eerste ronde van de landelijke New Venture Competition werd gewonnen door een team met een bedrijfsplan voor de introductie van een milieuvriendelijke koelingstechnologie.

Zodra een bedrijf eenmaal van de grond is getrokken, kunnen onderzoekers terecht bij Bureau Kennistransfer UvA/AMC, voorheen Liaison Office. Dit geeft advies over onder meer subsidies, licenties, patenten, octrooien, financiering en apparatuur. Op dit moment lopen er veertig projecten van wetenschappers die een vinding aan de man willen brengen. De meesten  willen een bedrijf oprichten in een bestaande technologische sector of op basis van een nieuwe technologie.

Bureau Kennistransfers UvA/AMC komt graag in contact met ervaren alumni uit het bedrijfsleven die samen met een UvA onderzoeker willen ondernemen. Overigens wil niet elke onderzoeker ondernemer worden. “Het is niet primair onze bedoeling om wetenschappers die graag onderzoek doen om te scholen tot ondernemer,” zegt directeur Robert Jan Lamers (1970, Economie 1994). “De wens om een wetenschappelijke vinding te delen met het bedrijfsleven is al een enorme stap vooruit. Ook die getuigt van ondernemerschap.”

UvA onderneemt ook zelf

De kennisintensieve bedrijven aan de UvA komen tot stand met investeringsgeld uit UvA Holding. Dit is een juridische structuur die werd opgericht in 1992. De holding telt in totaal 22 bedrijven, waarvan zes kennisintensieve bedrijven zoals Yellow Diesel, Kat Fixc en Censor. Maar ook bij de alfa’s en de gamma’s kan ondernemerschap op steeds meer enthousiasme rekenen. Zo is aan de Faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen een adviesbureau voor psychiatrische hulpverlening aan jeugdigen opgericht, UvA Virenze BV genaamd. Ook zijn bedrijven in ontwikkeling in de creatieve industrie. “Een vinding moet de moeite waard zijn om verder te ontwikkelen,” zegt directeur Piet Scholten (1947) van UvA Holding. “Als de onderzoeker zijn idee technisch voldoende heeft ontwikkeld, wordt het bedrijf verkocht.” Zo heeft UvA Holding in 2004 het kennisbedrijf Chromagenics met flinke winst verkocht aan biotechnologieconcern Crucell. “Het is ons er niet om te doen om er rijk van te worden,” zegt directeur marktontwikkeling Johan Vos (1952) van de Faculteit der Natuurwetenschappen, Wiskunde en Informatica. “Onze primaire taak is de ontwikkeling van innovatieve kennis, maar we denken wel mee over de toepassing.”

Sponsors van de Minor Entrepreneurship
Het onderwijsprogramma van de Stichting Jong Ondernemen staat model voor de minor Entrepreneurship en zorgt dat de studentbedrijven worden opgezet in een juridisch beschermde omgeving. Alle studentbedrijven doen ook mee aan de Businessplan Competition van New Venture. Fortis bank Nederland geeft advies en stelt voor elk studentbedrijf een coach beschikbaar. Workshops worden verzorgd door bedrijven als KPMG, The Boston Consulting Group, Spring Associates en Sales Focus. Fortis en KPMG zijn de sponsors van ACE.

Global Entrepreneurshipweek van SPACE
SPACE organiseert in 2008 een Global Entrepreneurshipweek. IBM en NYSE Euronext treden op als hoofdsponsors. Gedurende de week vinden activiteiten plaats door heel Nederland, tegelijk met activiteiten in zo’n veertig andere landen. Doel is het ondernemersklimaat wereldwijd verbeteren.

Nuttige adressen
www.ace-uva.nl
www.scienceparkamsterdam.nl/space
www.bureaukennistransfer.uva.nl
www.Iamstarter.nl
www.uvaholding.nl

door: Jessica de Jong